Na kartach Ewangelii napotkać możemy wiele metafor, jakimi posłużył się Zbawiciel w odniesieniu do założonego przez siebie Kościoła. Jedną z najbardziej trafnych jest bez wątpienia porównanie go do łodzi zagrożonej burzą [Mt 8, 23-27; Mk 4, 35-41; Łk 8, 22-25]. Do metafory tej odwoływali się często Ojcowie Kościoła oraz święci, przedstawiając Kościół jako łódź żeglującą po wzburzonym morzu, wstrząsaną i zalewaną przez fale, a pomimo zmierzającą pewnie w do wyznaczonego celu.

Wszyscy znamy dobrze opisaną w Ewangelii scenę uciszenia przez Zbawiciela burzy na Jeziorze Tyberiadzkim: „Tunc surgens imperavit ventis et mari” [Mt 8, 26]. Podczas „niewoli awiniońskiej” Giotto przedstawił miotaną falami łódź Piotrową na słynnej mozaice, znajdującej się pierwotnie na wimperdze pierwszej Bazyliki św. Piotra, a obecnie zdobiącą atrium nowej.

W czasie Wielkiego Postu roku 1380 św. Katarzyna ze Sieny uczyniła ślub nawiedzania Bazyliki św. Piotra rankiem każdego dnia, aby modlić się przed wspomnianą wyżej mozaiką. 29 stycznia 1380 roku, mniej więcej w czasie nieszporów, kiedy pogrążona była w modlitwie, ujrzała jak Chrystus zstępuje z wizerunku i umieszcza na jej ramionach „Navicella” Kościoła. Katarzyna, przytłoczona tak wielkim ciężarem, upadła bez czucia na ziemię. Była to ostatnia wizyta, jaką złożyła w Bazylice ta wielka święta, która niestrudzenie wzywała papieża do odważnego kierowania „Navicella” Kościoła.

Na przestrzeni dwóch tysięcy lat mistyczna Łódź Kościoła zawsze opierała się miotającym nią sztormom i nawałnicom.

Przez pierwsze trzy wieki swego istnienia Kościół był bezlitośnie prześladowany przez Cesarstwo Rzymskie. W okresie tym, pomiędzy pontyfikatami św. Piotra i papieża Milcjadesa, współczesnego cesarzowi Konstantynowi, rządziło nim łącznie 34 papieży. Wszyscy oni zostali uznani za świętych i wszyscy poza dwoma, którzy skazani zostali na wygnanie, ponieśli śmierć męczeńską.

W roku 313 Konstantyn Wielki zagwarantował ostatecznie wolność kultu chrześcijanom którzy, opuściwszy katakumby, zaczęli kłaść fundament pod nowe chrześcijańskie społeczeństwo. Jednakże wiek IV, wiek tryumfu i wolności Kościoła, był również wiekiem straszliwego kryzysu ariańskiego.

W wieku V Cesarstwo Rzymskie upadło, Kościół zaś musiał samodzielnie stawić czoła najazdom, najpierw barbarzyńców a potem islamu, który od VIII wieku opanował zamieszkałe przez chrześcijan prowincje Afryki i Azji Mniejszej, na zawsze już utracone odkąd dla prawdziwej wiary.

W wiekach kolejnych, od Konstantyna do Karola Wielkiego, Kościół miał łącznie 62 papieży. Byli wśród nich m.in. św. Leon Wielki, który sam jeden powstrzymał pochód Attyli „Bicza Bożego”, św. Grzegorz Wielki, który odegrał znaczącą rolę podczas najazdu Longobardów, św. Marcin I, zesłany na wygnanie w kajdanach do Chersounes oraz św. Grzegorz III, który żył w stałym niebezpieczeństwie śmierci, prześladowany przez cesarzy bizantyjskich. Jednakże obok tych wspaniałych obrońców Kościoła wieki owe widziały również papieży w rodzaju Liberiusza, Wigiliusza i Honoriusza, którzy okazywali chwiejność w wierze. Na szczególną uwagę zasługuje tu Honoriusz, potępiony jako heretyk przez swego następcę św. Leona II.

Karol Wielki odbudował Cesarstwo Zachodnie i położył fundament pod średniowieczną cywilizację chrześcijańską. Pomimo tego jednak epoka ta nie była wolna od różnych przejawów zepsucia, takich jak symonia, rozprzężenie moralne duchowieństwa oraz bunty wobec autorytetu Stolicy Apostolskiej ze strony chrześcijańskich królów i cesarzy. Po śmierci Karola Wielkiego, pomiędzy rokiem 882 a 1046, Kościół miał łącznie 45 papieży i antypapieży, z których 15 zostało deponowanych a 14 uwięzionych, wygnanych i zamordowanych. Średniowieczni papieże doświadczali licznych szykan i prześladowań, począwszy od św. Paschalisa I, przez św. Leona IX do św. Grzegorza VII, ostatniego średniowiecznego papieża który miał zostać w przyszłości kanonizowany, a który zmarł prześladowany na wygnaniu.

Szczytowy rozkwit średniowiecza przypadł na pontyfikat Innocentego III, którego jednakże św. Ludgarda ujrzała w jednej ze swych wizji ogarniętego płomieniami i wyjaśniającego, że ze względu na poważne zaniedbania jakich się dopuścił, musi pozostać w czyśćcu aż do dnia Sądu Ostatecznego. Św. Robert Bellarmine komentuje to następująco: „Jeśli los taki spotkał papieża tak szlachetnego i powszechnie szanowanego, co czeka innych duchownych, zakonników i świeckich, którzy plamią się niewiernością?”.

W wieku XIV, po przeniesieniu siedziby papieży do Avignonu na okres 70 lat, miał miejsce kryzys również straszliwy co kryzys ariański: Wielka Schizma Zachodnia, w wyniku której świat chrześcijański podzielony został pomiędzy dwóch, a następnie trzech papieży, a problem ich legalności kanonicznej rozwiązany został ostatecznie dopiero w roku 1417.

Następnie nastała epoka pozornego spokoju, epoka humanizmu, stanowiąca w istocie preludium do nowej katastrofy: reformacji protestanckiej z wieku XVI. Po raz kolejny Kościół zareagował zdecydowanie, jednakże w XVII i XVIII wieku wkradła się do jego serca pierwsza herezja, która zdecydowana była nie odłączać się od niego, ale szerzyć się w jego obrębie – jansenizm.

Rewolucja francuska i Napoleon starali się zniszczyć papiestwo, próby te zakończyły się jednak niepowodzeniem. Dwaj papieże, Pius VI oraz Pius VII, zostali wygnani z Rzymu i uwięzieni. W roku 1799, kiedy Pius VI zmarł w Walencji, rada miejska przesłała wiadomość o jego śmierci Dyrektoriatowi, donosząc o pochówku „ostatniego papieża w historii”.

Od Bonifacego VIII, ostatniego papieża średniowiecza, do Piusa XII, ostatniego papieża ery przedsoborowej, Kościołem rządziło łącznie 68 Następców św. Piotra, z których tylko dwóch zostało do chwili obecnej kanonizowanych: św. Pius V oraz św. Pius X, dwóch innych zaś – Innocenty XI i Pius IX – beatyfikowanych. Wszyscy oni kierować musieli Łodzią Piotrową podczas miotających nią rozszalałych burz. Św. Pius V walczył z protestantyzmem i stworzył Ligę Świętą przeciwko islamowi, co doprowadziło do zwycięstwa pod Lepanto; bł. Innocenty XI walczył z gallikanizmem i był inicjatorem wyzwolenia Wiednia od zagrożenia tureckiego w roku 1683. Wielki Pius IX odważnie stawiał czoła rewolucji włoskiej, która w roku 1870 wygnała go ze Świętego Miasta. Św. Pius X walczył z modernizmem – syntezą wszystkich herezji – szerzącym się w Kościele przełomie XIX i XX wieku.

II Sobór Watykański, otwarty przez Jana XXIII a zamknięty przez Pawła VI, głosił nadejście nowej ery pokoju i postępu, jednakże epoka posoborowa okazała się być jednym z najbardziej dramatycznych okresów w historii Kościoła. Benedykt XVI, posługując się metaforą św. Bazylego, porównał epokę posoborową do bitwy morskiej, toczonej w nocy i pośród szalejącego sztormu. To właśnie w tej epoce obecnie żyjemy.

Piorun, który uderzył w Bazylikę św. Piotra 11 lutego [2013] roku, w dzień w którym Benedykt XVI ogłosił swą abdykację, stanowi niejako symbol owej burzy, która wydaje się obecnie zatapiać Łódź św. Piotra, wywierając destrukcyjny wpływ na życie duchowe wszystkich członków Kościoła.

Historia burz przez jakie przechodził Kościół jest historią prześladowań, ale również historią schizm i herezji, które od samego początku jego istnienia podkopywały jego wewnętrzną jedność. Ataki od wewnątrz są zawsze znacznie niebezpieczniejsze i poważniejsze od ataków z zewnątrz. Najpoważniejszymi z tych ataków, dwiema najstraszliwszymi burzami, były kryzys ariański z wieku IV oraz Wielka Schizma Zachodnia z wieku XIV.

W pierwszym przypadku społeczność katolicka nie wiedziała, gdzie znajdowała się prawdziwa wiara, jako że biskupi byli między sobą podzieleni na arian, semiarian i anty-arian, papież zaś nie wypowiadał się w tych kwestiach w sposób jednoznaczny. To właśnie wtedy św. Hieronim pisał: „cały świat obudził się i jęknął ze zgrozy, odkrywszy że jest ariański”.

W drugim przypadku społeczność katolicka nie wiedziała, kto był prawdziwym papieżem, jako że kardynałowie, biskupi, teologowie, władcy świeccy a nawet święci należeli do różnych obediencji. Nikt nie negował prymatu papieskiego, nie chodziło więc o herezję, każdy jednak uznawał jednego z dwóch czy nawet trzech papieży, była to więc sytuacja, którą teologia określa mianem schizmy.

Modernizm niósł za sobą zagrożenie poważniejsze jeszcze od dwóch poprzednich kryzysów, nie udało mu się jednak w pełni okazać swej mocy niszczycielskiej, został bowiem częściowo poskromiony przez św. Piusa X. Na kilka dekad zszedł do podziemia, idee jego zaczęły być jednak ponownie głoszone publicznie podczas II Soboru Watykańskiego. Sobór ten, ostatni sobór powszechny Kościoła, obradujący w latach 1962-1965, zdefiniował się jako duszpasterski, jednak ze względu na wieloznaczną naturę jego dokumentów skutki, jakie przyniósł on w sferze duszpasterskiej, okazały się być prawdziwie katastrofalne. Obecny kryzys ma swe źródło bezpośrednio w II Soborze Watykańskim oraz w uznanym w trakcie niego prymacie praktyki nad dogmatem.

Podczas mowy otwierającej sobór 11 października 1962 roku Jan XXIII wyraźnie zaznaczył duszpasterską jego naturę, rozróżniając między „depozytem czyli prawdami wiary” a „sposobem w jaki są one ukazywane, przy nienaruszonym zachowaniu ich znaczenia”.

Wszystkie poprzednie dwadzieścia soborów również posiadało wymiar duszpasterski, jako że przyjęte podczas nich dekrety dogmatyczne i dyscyplinarne posiadały oczywisty wpływ na pracę duszpasterską. Jednakże podczas II Vaticanum II aspekt duszpasterski nie miał już polegać na wyjaśnianiu – w sposób odpowiedni do zmieniającej się rzeczywistości – dogmatycznego przesłania soboru; przeciwnie, cel „duszpasterski” wyniesiony został do rangi zasady alternatywnej wobec celu dogmatycznego. Rezultatem tego podejścia była rewolucja w języku i mentalności oraz uczynienie z duszpasterstwa nowej doktryny.

Do najwierniejszych wyznawców „ducha soboru” należy niemiecki kardynał Walter Kasper. To właśnie jemu powierzył papież Franciszek wygłoszenie mowy poświęconej debacie przedsynodalnej podczas Konsystorza w lutym 2014 roku. Główna teza zaprezentowana w tym podsumowaniu głosiła, że to nie doktryna o nierozerwalności małżeństwa musi być zmieniona, ale podejście duszpasterskie do osób rozwiedzionych, które zawarły kolejne związki. Tą samą formułą posłużył się kard. Kasper komentując adhortację posynodalną Amoris laetitia. Jak wyjaśniał, „papieska adhortacja apostolska «nie zmienia niczego w doktrynie Kościoła ani w prawie kanonicznym, w istocie jednak zmienia wszystko»”.

Myślą przewodnią pontyfikatu papieża Franciszka oraz kluczem do odczytania jego posynodalnej adhortacji jest przekonanie o konieczności zmiany – nie w doktrynie, ale w samym życiu Kościoła. To właśnie w celu podkreślenia pośledniejszego znaczenia doktryny stworzył on liczący 250 stron dokument, w którym zaprezentował teorię o prymacie duszpasterstwa. 16 kwietnia, podczas podróży powrotnej z Lesbos, odesłał dziennikarzy do prezentacji wspomnianej adhortacji przez kard. Schonborna, którego interpretację uznał za autentyczną. Sam kard. Schonborn podczas konferencji prasowej z 8 kwietnia określił papieską adhortację jako przede wszystkim „wydarzenie lingwistyczne”.

Formuła ta nie jest nowa: posłużył się nią już w przeszłości jeden ze współbraci Franciszka, jezuita John O’Malley z Georgetown University. W swej historii II Soboru Watykańskiego określił on Vaticanum II właśnie mianem „wydarzenia lingwistycznego”, nowym sposobem wyrażania rzeczy, w wyniku czego stanowił on „zerwanie z tradycją poprzednich soborów”. Jak wyjaśniał, określenie go jako „wydarzenia lingwistycznego” nie oznacza pomniejszania rewolucyjnej doniosłości Vaticanum II, jako że same zmiany językowe niosą w sobie nauczanie. Przywódcy soboru „rozumieli bardzo dobrze, że Vaticanum II, deklarując się jako sobór duszpasterski, z tego samego powodu był również soborem nauczającym […]. Dyskursywny styl soboru był środkiem, ale środkiem służącym przekazywaniu nauczania”.

Wybór „stylu” języka do komunikacji ze światem współczesnym ukazuje kryjącą się za nim filozofię, i w tym sensie uznać trzeba, że styl literacki oraz duszpasterska formuła II Soboru Watykańskiego nie tylko wyrażają organiczną jedność tego wydarzenia, ale też stanowią środek służący do wyrażenia spójnej doktryny. „Styl – pisze O’Malley – stanowi ostateczny wyraz znaczenia, nie jest jedynie ozdobnikiem, ale również narzędziem hermeneutyki par excellence”.

Rewolucja językowa polega nie tylko na zmianie znaczenia słów, ale także na pomijaniu niektórych terminów i idei. Można podać wiele tego przykładów: twierdzenie że piekło jest puste jest z pewnością tezą najbardziej niebezpieczną, jeśli nie wręcz heretycką. Pomijanie lub ograniczanie do minimum wszelkich wzmianek o piekle nie formułuje żadnej błędnej tezy, otwiera jednak drzwi dla poważniejszego jeszcze błędu niż teoria pustego piekła, tezy iż piekło w istocie nie istnieje.

Papież Franciszek nigdy nie zanegował istnienia piekła, jednakże w przeciągu ostatnich trzech lat wspomniał o nim jedynie kilkakrotnie, i to w sposób bardzo ogólnikowy, zaś pisząc w Amoris laetitia iż „drogą Kościoła jest nie potępianie nikogo na wieczność” par. 296 zdaje się negować wieczną karę potępionych. Czyż owa dwuznaczność nie ma tej samej wartości praktycznej co teoretyczne zanegowanie?

Nic nie zmienia się w doktrynie, w praktyce jednak zmienia się wszystko. Jeśli jednak nie chce się odrzucić zasady przyczynowości, na której opiera się cały zachodni gmach wiedzy, uznać należy że każdy skutek posiada przyczynę i każda przyczyna posiada konsekwencje. Związek między przyczyną i skutkiem jest związkiem pomiędzy teorią a akcją, pomiędzy doktryną a praktyką. Do ludzi, którzy rozumieją to bardzo dobrze, należy dominikański arcybiskup Oranu Jean-Paul Vesco, który w wywiadzie dla „La Vie” powiedział, że Amoris laetitia „rien ne change de la doctrine de l’Église et pourtant tout change dans la rapport de l’Église au monde”. Obecnie – podkreśla biskup Oranu – żaden spowiednik nie będzie mógł odmówić rozgrzeszenia tym, którzy przekonani są w swym sumieniu, iż nieuporządkowana sytuacja w jakiej się znajdują jest jedyną – czy też przynajmniej najlepszą – z możliwych. Zgodnie z nową moralnością okoliczności oraz uwarunkowania znoszą w istocie ideę czynu złego z samej swej natury, jak również pojęcie uporczywego publicznego trwania w grzechu.

Jeśli księża przestaną wspominać o publicznym zgorszeniu i zachęcać będą cudzołożników oraz osoby żyjące ze sobą bez ślubu do integracji ze wspólnotą chrześcijańską, nie wspominając o tym, że pozbawieni są oni dostępu do sakramentów, wówczas, wraz z praktyką duszpasterską, w sposób nieunikniony zmieni się również doktryna. Zasadą Kościoła było zawsze, iż „osoby rozwiedzione, które zawarły kolejny związek i żyją razem, nie mogą przyjmować Eucharystii”. Amoris laetitia przeciwnie, stwierdza: „osoby rozwiedzione, które zawarły kolejne związki, mogą w pewnych okolicznościach przyjmować Komunię św.”.

Zmiana nie odnosi się jedynie do praktyki, dotyczy samej zasady. Do zmiany w zasadzie wystarcza dopuszczenie chociażby jednego tylko wyjątku. Jak można zaprzeczać, że owa rewolucja w praktyce jest również rewolucją w sferze doktryny? Jednakże nawet jeśli nic nie zmieniłoby się w doktrynie, wiemy iż zmieni się w praktyce: wzrośnie liczba świętokradczych Komunii, liczba nieważnych spowiedzi, ciężkich grzechów przeciwko VI i IX przykazaniu, liczba dusz, które trafią do piekła – i wszystko to nie wbrew ale za sprawą Amoris laetitia.

W Fatimie Najświętsza Maryja Panna ukazała trojgu małych pastuszków przerażającą wizję piekła, do którego trafiają dusze biednych grzeszników, Hiacyncie zaś objawione zostało, że grzechem który prowadzi do piekła najwięcej dusz, jest grzech przeciwko czystości. Kto mógł wyobrażać sobie wówczas, że do wielkiej liczby grzechów nieczystych dojdzie również niebawem rozprzestrzenienie się „związków nieformalnych” lub czysto cywilnych, a tym bardziej że związki takie mogłyby uznane za coś wartościowego przez adhortację papieską? Tak się jednak stało. Nie można udawać, że się tego nie widzi.

Kościół posiada praktyczną misję: zbawienie dusz. W jaki sposób ją realizuje? Poprzez nakłanianie ich do życia z zgodzie z prawem Ewangelii.

Również Szatan posiada praktyczny cel: wieczne potępienie dusz. Jak to osiąga? Nakłaniając je do życia w sposób sprzeczny z prawem Ewangelii.

Po swym Zmartwychwstaniu, kiedy Chrystus Pan objawił się swym uczniom na wzgórzach Galilei, powierzył im misję udzielania chrztu w imię Trójcy Przenajświętszej: Ojca, Syna i Ducha Świętego oraz nauczania i zachowywania Jego prawa, bez naruszania jakiegokolwiek z Jego nakazów: „docentes eos, servare omnia” [Mt 18, 19-20]. I dodał: „Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony; a kto nie uwierzy, będzie potępiony” [Mk 16, 16].

Zadaniem kapłanów jest nauczanie i zachowywanie prawa, nie omijanie go, nie wynajdywanie wyjątków, które by je zniekształcały. Ten kto wierzy, uczynkami swymi zaprzecza jednak swej wierze, będzie potępiony, podobnie jak ci, którzy „twierdzą, że znają Boga, uczynkami zaś temu przeczą, będąc ludźmi obrzydliwymi, zbuntowanymi i niezdolnymi do żadnego dobrego czynu” [Tyt 1, 16].

Aby ocenić w sposób negatywny adhortację Amoris laetitia nie trzeba studiować teologii, sam sensus fidei będący owocem chrztu i bierzmowania całkowicie do tego wystarcza. Sensus fidei, ów nadprzyrodzony instynkt, skłania nas do odrzucenia tego dokumentu, pozostawiając specjalistom precyzyjną kwalifikację teologiczną zawartych w niej tez.

Pomiędzy herezją a ortodoksją istnieje wiele możliwych stopni. Herezja stanowi otwarte, formalne, uporczywe negowanie prawdy wiary. Istnieją jednak tezy doktrynalne nie będące stricte heretyckimi, w stosunku do których Kościół formułuje cenzury teologiczne stosownie do ich znaczenia oraz stopnia sprzeczności z doktryną katolicką. (…). „Cenzury teologiczne” wyrażają negatywny osąd Kościoła odnośnie wyrażenia, opinii lub całej doktryny. Odnoszą się one do treści doktrynalnej, klasyfikując daną opinię jako: błąd, zdanie bliskie błędu, zdanie trącące błędem, zdanie nieroztropne etc,; odnoszą się do formy, wedle której tezy takie osądzane są jako wieloznaczne, krytykanckie, podejrzane, podejrzanie brzmiące etc.; odnoszą się też do skutków, jakie pociągnąć mogą one za sobą w konkretnych okolicznościach. W takim przypadku określane są jako asperverse, gorszące, niebezpieczne, zwodzące ludzi prostych. We wszystkich tych przypadkach prawdzie katolickiej brak jest integralności doktrynalnej, względnie wyrażona jest ona w sposób niewłaściwy i niewystarczający.

W jednej ze swych refleksji z 6 kwietnia 2016 ks. Jean-Michel Gleize odniósł się do par. 299 Amoris laetitia, zgodnie z którym „osoby ochrzczone, które się rozwiodły i zawarły ponowny związek cywilny, powinny być bardziej włączane we wspólnoty chrześcijańskie na różne możliwe sposoby, unikając wszelkich okazji do zgorszenia”. W komentarzu do paragrafu tego napisał: „«Na różne możliwe sposoby», dlaczego więc nie dopuszczając ich do Komunii św.? Jeśli nie można już mówić, że osoby rozwiedzione które zawarły kolejne związki żyją w stanie grzechu śmiertelnego [301], dlaczego fakt udzielania im Komunii miałby stanowić okazję do zgorszenia? A wobec tego dlaczego odmawiać im Komunii? Adhortacja Amoris laetitia wyraźnie zmierza w tym kierunku. W ten sposób stanowi ona zagrożenie dla dobra duchowego całego Kościoła, jest tym, do tego co teologowie określają mianem «zgorszenia» w pełnym sensie tego słowa. A zgorszenie to jest konsekwencją praktycznej relatywizacji prawdy wiary katolickiej dotyczącej konieczności i nierozerwalności sakramentalnego związku małżeńskiego”.

Amoris laetitia jest dokumentem gorszącym, o prawdziwie katastrofalnych konsekwencjach dla dusz.

Nie okazujemy tu braku szacunku wobec papieża, a tym bardzie nie podajemy w wątpliwość jego prymatu. Powinniśmy być bardzo wdzięczni bł. Piusowi IX za zdefiniowanie na I Soborze Watykańskim dwóch dogmatów, które pozwalają nam na zajęcie właściwej postawy w obliczu obecnego kryzysu: dogmatów o prymacie oraz nieomylności papieskiej.

Zasada prymatu papieskiego oraz nieomylność jego Magisterium stanowią fundament, na którym Jezus Chrystus zbudował swój Kościół, fundament, na którym będzie się on opierał do końca czasów. Prymat powierzony został Piotrowi, Księciu Apostołów, po Zmartwychwstaniu Pańskim [J 21, 15-17] i uznawany był przez Kościół pierwszych wieków nie za przywilej osobisty i przemijający, ale za trwały i zasadniczy element Boskiej konstytucji Kościoła.

Nie ma na ziemi władzy wyższej od władzy papieża, nikt bowiem nie piastuje wyższego od niego urzędu i nie posiada wznioślejszej misji. Jakiej misji? Misji umacniania braci w prawdzie, otwierania duszom drogi do nieba, misji strzeżenia owiec, które należą do Chrystusa, jedynego i najwyższego Pasterza: w skrócie – rządzenia Kościołem.

To papież jest tym, który rządzi Kościołem. Misja ta przynależy do niego na mocy faktu, iż jest on Następcą św. Piotra, któremu powierzył ją Chrystus jako widzialnej głowie Kościoła. Misja ta wykracza poza jego [Piotra] osobę, jako że kontynuowana jest przez jego kolejnych następców.

Papież nie jest następcą Chrystusa, jest Następcą św. Piotra, i to nie w sposób bezpośredni, ale poprzez sukcesję apostolską, która na przestrzeni 20 wieków łączy go z Księciem Apostołów i pierwszym Wikariuszem Chrystusa.

Wikariusz Chrystusa jest biskupem Rzymu, ponieważ Rzym nie jest miastem ani diecezją jak inne: posiada powołanie powszechne. Następcy Piotra są biskupami Rzymu, jako że wskutek rozporządzenia Opatrzności św. Piotr poniósł w nim śmierć męczeńską, a następcy jego dziedziczą po nim w sposób prawomocny powszechny prymat nad całym Kościołem.

Wszyscy biskupi posiadają pełnię święceń kapłańskich i papież nie jest pod tym względem od nich wyższy. Jednakże jedynie papież posiada najwyższą władzę jurysdykcyjną, dającą mu pełną i nieograniczoną władzę nad wszystkimi innymi biskupami.

I Sobór Watykański ogłosił jako dogmat wiary pełny, nieograniczony i powszechny prymat papieża nas wszystkimi biskupami świata. Prymat jurysdykcyjny papieża zawiera w sobie również władzę nauczania. W roku 1870 I Sobór Watykański, po ogłoszeniu dogmatu o prymacie papieskim, ogłosił również dogmat o nieomylności Magisterium papieskiego, pod określonymi warunkami. Nieomylność jest darem nadprzyrodzonym, na mocy którego papież i Kościół nie mogą błądzić w wyznawaniu i definiowaniu objawionej doktryny – dzięki specjalnej asystencji Ducha Świętego. I papież, który nie jest nieomylny w rządzeniu Kościołem, może być nieomylny w swym papieskim nauczaniu.

Papież nie jest nieomylny zawsze. Musi pragnąć zaangażować swą nieomylność i spełnić określone warunki. Warunki te zostały jasno określone przez konstytucję Pastor aeternus: papież musi zabierać głos jako osoba publiczna, ex cathedra, z intencją definiowania prawdy wiary lub moralności i podania jej do wierzenia wszystkim katolikom.

Jeśli warunki te nie są spełnione, nie musi to jeszcze oznaczać iż papież się myli. Przeciwnie, powinniśmy zawsze domniemywać, iż nauczanie jego jest prawowierne. Jeśli jednak papież nie angażuje nieomylności, może popełniać błędy w rządzeniu i nauczaniu. Tak zwane Magisterium nadzwyczajne papieża, przemawiającego ex cathedra, jest zawsze nieomylne. Przykładem tego mogą być dogmaty o Niepokalanym Poczęciu oraz Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny. Jednakże również Magisterium zwyczajne papieża może być nieomylne, kiedy potwierdza on prawdy wiary czy moralności, które przez stulecia nauczane były przez Kościół.

Tak właśnie było w przypadku encykliki Humanae vitae, która nie jest nieomylna per se, jako że nie była aktem ex cathedra, jest jednak nieomylna w tym, iż potwierdza stałe potępienie przez Kościół sztucznej antykoncepcji. Jeśli nauczanie Kościoła ma charakter powszechny, nie tyle pod względem miejsca co czasu – kiedy potwierdzone jest ono przez Tradycję – oznacza to, że cieszyło się ono asystencją Ducha Świętego.

Asystencją Ducha Świętego cieszą się kardynałowie wybierający papieża podczas konklawe, on sam zaś po wyborze cieszy się Jego szczególną opieką w wykonywaniu aktów rządzenia oraz Magisterium. Jak jednak uczy historia, pomimo tej asystencji wybrani mogą zostać papieże niegodni, którzy w swym życiu prywatnym mogą ciężko nawet grzeszyć, podobnie jak mogą istnieć papieże błądzący w rządzeniu Kościołem a nawet w swym [prywatnym] Magisterium; nie powinno nas to jednak gorszyć. Nawet jeśli Opatrzność Boża pozwala na wybór złego papieża, dzieje się to zawsze dla jakiegoś wyższego i tajemniczego celu, który poznamy być może dopiero w dniu sądu. Duch Święty wie, jak wyprowadzać dobro nawet ze zła.

Zbawienie, które teologowie nazywają usprawiedliwieniem, rodzi się z tajemniczego spotkania pomiędzy wolą człowieka a łaską Bożą. Ci którzy myślą, że w życiu człowieka działanie Ducha Świętego wystarcza do zbawienia, bez współpracy ze strony jego własnej woli, popadają w błąd luterański lub kalwiński.

Ludzie utrzymujący, że papież nie może błądzić, ponieważ zawsze cieszy się chroniącą go od tego asystencją Ducha Świętego, powtarzają w istocie błąd co do łaski głoszony przez kalwinistów.

Papolatria jest grzechem, czyni bowiem Piotra Chrystusem. Przypisywanie papieżowi doskonałości i nieomylności w każdym słowie i akcie oznacza jego deifikację, zaś deifikacja papieża nie ma nic wspólnego z szacunkiem należnym jego osobie. Oddanie papieżowi, podobnie jak oddanie Matce Bożej, stanowi filar duchowości katolickiej. Jednakże duchowość musi posiadać fundament teologiczny, a przede wszystkim racjonalny. Aby okazywać należny szacunek papieżowi, musimy przede wszystkim wiedzieć kim jest, a kim nie jest.

Papież nie jest, jak Jezus Chrystus, Bogiem-Człowiekiem. Nie ma w nim natury Boskiej. Nie posiada on dwóch natur, Boskiej i ludzkiej, połączonych w jednej osobie. Papież posiada tylko jedną naturę i jedną osobę, ludzką, pozostaje skażony grzechem pierworodnym i w momencie swego wyboru nie jest umacniany w łasce. Może grzeszyć i może się mylić, podobnie jak wszyscy ludzie, jednak jego grzechy i błędy są cięższe niż grzechy innych, nie tylko ze względu na większe konsekwencje ale też dlatego, iż każdy jego akt, który nie jest zgodny w wolą Bożą, jest przewinieniem o tyle cięższym, o ile większa jest pomoc, jaką otrzymuje on od Ducha Świętego.

Jednakże poza prymatem i nieomylnością papieską jest też trzecia prawda wiary, która może być uważana za dogmat, pomimo iż Kościół nigdy uroczyście jej nie proklamował: dogmat o niezniszczalności Kościoła. Owa niezniszczalność potwierdzona została przez samego Chrystusa Pana, gdy powiedział On: „Ty jesteś Piotr, i na Opoce tej zbuduje Mój Kościół, a bramy piekielne go nie przemogą” [Mt 16, 18].

Co oznacza niezniszczalność? Nie oznacza ona, że Kościół nie może popełniać błędów. Oznacza, jak wyjaśniają teologowie, że Kościół trwać będzie do końca świata identyczny, nie zmieniony w swej istocie, jaką nadał mu sam Jezus Chrystus.

Niezniszczalność jest nadprzyrodzonym przymiotem Kościoła, oznaczającym nie tylko iż nie zaniknie on, ale również iż się nie zmieni, że pozostanie aż do końca świata dokładnie takim, jakim ustanowił go Jezus Chrystus. Kościół zachowana na zawsze swe przymioty, swą konstytucję, swe nauczanie – wyznając tę samą wiarę, monarchiczny i hierarchiczny w swej formie, posiadający widzialną strukturę, ten sam przez wszystkie wieki. Dekret Lamentabili św. Piusa X potępił tezę głoszoną przez modernistów, wedle której „Organiczny ustrój Kościoła podlega zmianie, a społeczność chrześcijańska, podobnie jak społeczność ludzka, podlega ciągłej ewolucji” [53].

Kościół jest wolny od błędu, a jednak w swym elemencie ludzkim może popełniać pewne błędy – i popełniać je mogą nie tylko zwykli wierni, ale i jego wyświęcone sługi.

Może się to zdarzyć, kiedy instytucja mylona jest z ludźmi, którzy ją reprezentują. Siła papiestwa nie bierze się ze świętości Piotra, tak jak zaparcie się św. Piotra nie oznacza jej słabości, jako że to do papieża jako osoby publicznej, a nie prywatnej, skierował Zbawiciel słowa: „Ty jesteś Piotr, i na Opoce tej zbuduję Mój Kościół”.

Papież nie jest Jorge Bergoglio ani Josephem Ratzingerem. Jest on przede wszystkim, jak uczy katechizm, Następcą Piotra i Wikariuszem Jezusa Chrystusa na ziemi. Nie umniejsza to w niczym wielkości i niezniszczalności Mistycznego Ciała Chrystusa. Świętość jest nieutracalnym przymiotem Kościoła, nie oznacza to jednak iż jego pasterze, a nawet najwyżsi pasterze, są bezgrzeszni, nie tylko w swym życiu prywatnym, ale nawet w pełnieniu swej misji.

Kiedy Chrystus Pan mówił, że bramy piekielne nie przemogą Kościoła, nie obiecał w ten sposób iż nie będzie on atakowany przez siły piekła. Słowa Jego pozwalają nam jedynie uświadomić sobie rzeczywistość owej zaciekłej walki, walki która toczyć się będzie aż do końca czasów, nie skończy się jednak ostatecznie porażką Kościoła. Kościół wyjdzie z niej zwycięski.

Główna bronią piekła jest herezja. Herezja nie zatryumfuje jednak nad wiarą Kościoła.

Dogmat o niezniszczalności Kościoła przekazuje nam dwie prawdy: po pierwsze, iż Kościół stale doświadczać będzie ataków ze strony swych wrogów, po drugie zaś, że zwycięży ich on ostatecznie i zatryumfuje nad historią. Jednak bez walki nie ma zwycięstwa – i jest to właśnie prawda która dotyczy nas, dotyczy bowiem naszego życia jako synów i córek Kościoła, a nawet po prostu jako mężczyzn i kobiet.

Zdanie „bramy piekielne go nie przemogą” oznacza w istocie to samo co: „Na koniec Moje Niepokalane Serce zatryumfuje”, wypowiedziane w Fatimie przez Matkę Bożą. W bieżącym roku obchodzimy 90 rocznicę tych objawień.

3 stycznia 1944 roku Matka Boża skierowała do s. Łucji modlącej się przez tabernakulum prorocze ostrzeżenie. Łucja wspomina:

„Poczułam ducha wylanego przez tajemnicze Światło, którym jest Bóg i w Nim ujrzałam i usłyszałam: grot włóczni jako strzelający płomień, który trafia w oś Ziemi. Ziemia się trzęsie: góry, miasta, wioski i osiedla wraz z mieszkańcami zostają pogrzebane. Morze, rzeki i chmury wychodzą ze swych brzegów rozlewając się, zalewając i porywając w wir domy i ludzi w ilości nieprzeliczonej, to jest oczyszczenie świata z grzechu, w którym jest zanurzony. Nienawiść, ambicja prowadzą do niszczycielskiej wojny!

Następnie poczułam w duchu, pośród przyspieszonego rytmu serca, w duchu echo cichego głosu mówiącego: «w czasie jedna wiara, jeden chrzest, jeden Kościół, Święty, Katolicki, Apostolski – w wieczności, Niebo!».

To słowo «Niebo» wypełniło me serce pokojem i szczęściem w taki sposób, że niemal nie zdając sobie z tego sprawy powtarzałam przez dłuższy czas: «Niebo, Niebo…»”.

„Jedna wiara, jeden chrzest, jeden Kościół, Święty, Katolicki i Apostolski” – owe słowa Matki stanowią niejako echo nauczania papieża Bonifacego VIII, który w ogłoszonej pod koniec Wieków Średnich bulli Unam Santam potwierdził wyłączność Kościoła w dziele Odkupienia. „Przymuszani wiarą zobowiązani jesteśmy wierzyć i utrzymywać, że jest jeden święty, katolicki i apostolski Kościół. […] poza nim nie ma zbawienia ani odpuszczenia grzechów, […] W nim jest jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest”.

A końcowe słowa „Niebo! Niebo!” wydają się odnosić do dramatycznego wyboru pomiędzy niebem, miejscem w którym dusze zbawionych osiągają wieczne szczęście, a piekłem, gdzie dusze potępionych cierpią przez cała wieczność.

Kościół nie otwiera bram piekła, ale bramy nieba.

Kościół to nie tylko papież i biskupi, ale też wszyscy wierni: kapłani, zakonnice, bracia zakonni oraz ludzie świeccy. Boża asystencja obiecana jest mu aż do końca świata, chroniąc go przed osłabnięciem i zboczeniem z drogi Prawdy podczas jego doczesnego pielgrzymowania. Oznacza to, że Kościół na przestrzeni wieków może przechodzić okresy dezorientacji czy odstępstw, ale postrzegany jako całość nigdy nie będzie prowadził wiernych na zatracenie.

Kiedy po swym Zmartwychwstaniu Chrystus Pan objawił się po raz drugi nad Jeziorem Tyberiadzkim, powiedział do Apostołów: „Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad consummationem saeculi” [Mt 28, 20]. Oto Ja jestem z wami po wszystkie dnia aż do skończenia świata.

Słowa te nie tylko potwierdzają, iż Kościół jest niezniszczalny, jako że cieszy się on Bożą asystencją, ale też przypominają nam, że prawo jakie pozostawił nam Bóg nie jest niewykonalne. Chrystus jest z nami każdego dnia, we wszystkich sytuacjach, we wszystkich okolicznościach. Przestrzeganie prawa nie jest niemożliwe, ponieważ wszystko jest możliwe z pomocą łaski Bożej. To właśnie pragnęlibyśmy, aby papież nam przypomniał, utwierdzając nas we wierze.

Jak nigdy dotąd odczuwamy dziś potrzebę pewnego punktu oparcia, światła, za którym moglibyśmy podążać, skały, na której moglibyśmy się bezpiecznie wesprzeć. A Skałą tą może być jedynie Piotr. Piotr, a nie Szymon. To u Piotra szukamy istoty, sensu i niezmienności. Ludzie, wszyscy ludzie, nawet najwięksi, przemijają. Pozostają natomiast zasady, a wśród nich jedna, w której zawierają się wszystkie inne: prymat rzymski. Doskonale wiemy, iż obecny proces samozniszczenia powstrzymać może jedynie głos papieża rzymskiego, jedynego, któremu dany został przywilej definiowania Słowa Chrystusa, bycia nieomylnym wyrazicielem wiary. Wiemy również, że sam papież może przyczynić się do samozniszczenia Kościoła, nawet popadając nawet w herezję, w którym to przypadku sumienie nasze przymuszałoby nas do opierania się mu.

Amoris laetitia przypisuje sumieniu zasadniczą i wyjątkową rolę w ocenie czynów ludzkich [par. 303], równocześnie jednak podważa obiektywizm norm moralnych, choć to na moralności i wierze opierać musimy podejmowane przez nas wybory. Światło wiary, podobnie jak światło rozumu, nie jest względem nas czymś zewnętrznym; oświeca ono serce i sumienie każdej osoby ochrzczonej, jako że sumienie nie jest niczym innym jak tylko głosem prawdy w naszej duszy. Z tego powodu miłość, jaką żywimy do papieża, nie może nigdy skłonić nas do postępowania wbrew naszemu sumieniu.

W Dniu Sądu staniemy przed Bogiem sami, z naszym sumieniem, bez papieży czy biskupów, bez krewnych i znajomych, niezdolni do okłamywania siebie samych ani innych, a spojrzenie Boże przenikać będzie i oświecać nasze sumienie jak światło błyskawicy. Ci, którzy postępują za głosem sumienia z czystą intencją, przyjmując za kryteria swych osądów obiektywne wskazówki wiary i rozumu, nie mogą zbłądzić, jako że sam Bóg oświecił ich drogę. Oświeca On ją poprzez dar wiary i dar rozumu, poprzez który wiara jest podtrzymywana. Nie możemy czynić niczego, co sprzeciwiałoby się wierze i rozumowi, niczego co byłoby w jakikolwiek sposób sprzeczne lub wieloznaczne, ponieważ w Bogu nie ma sprzeczności. Będąc Trójjedyny jest równocześnie bezwzględnie prosty (omnia simplex) i niezłożony.

Obecnie odnieść można wrażenie, iż fale zatapiają Łódź Kościoła, Pan zaś śpi, podobnie jak w dzień burzy na Jeziorze Tyberiadzkim. Zwróćmy się więc do Niego wołając: „Exsurge, quare obdormis Domine? Exsurge! [Ps 42, 23]. Powstań Panie, dlaczego wydajesz się spać?

Być może tymi właśnie słowami zwracała się do Niego św. Katarzyna ze Sieny przed mozaiką Giotta w styczniu 1380 roku. I być może to nie przypadek, że w bieżącym roku tradycyjna godzina adoracji Najświętszego Sakramentu dla uczestników Marszu dla Życia ma miejsce właśnie w Bazylice Santa Maria sopra Minerva, gdzie pod głównym ołtarzem spoczywają doczesne szczątki św. Katarzyny.

Podczas tej godziny adoracji prośmy o pomoc nie tylko dla Marszu dla Życia, ale również dla Świętej Matki Kościoła, powtarzając żarliwie słowa skierowane do Zbawiciela: „Exsurge, quare obdormis Domine? Exsurge!”.

Roberto de Mattei

tłum. Scriptor

Ponieważ zagadnienia związane z małżeństwem katolickim wywołały gwałtowną dyskusję podczas obecnej sesji synodu, warto przypomnieć pokrótce nauczanie Pisma św. w tej kwestii.

Punktem wyjściowym jest ustęp 24, 1–4 Księgi Powtórzonego Prawa: „Jeśli pojmie człowiek żonę i będzie ją już miał, a nie znajdzie łaski w oczach jego dla jakiejś sprośności, napisze list rozwodny i da jej w rękę, i puści ją z domu swego. A gdy odszedłszy pójdzie za innego męża i on by ją też miał w nienawiści, i dałby jej list rozwodny i puściłby ją z domu swego, albo by też umarł, nie będzie mógł pierwszy mąż wziąć jej znowu za żonę, bo jest skalana i stała się obrzydłą przed Panem; byś nie przyprawił o grzech ziemi twojej, którą Pan, Bóg twój, da tobie w posiadanie”.

Powyższy fragment stanowi podstawę prawa żydowskiego dotyczącego małżeństwa i rozwodów. W istocie nie usprawiedliwia on rozwodu, ale jedynie potwierdza istnienie tej praktyki w życiu społecznym. Pozwala mężowi, ale nie żonie, zainicjować postępowanie rozwodowe, wymaga też istnienia uzasadnionego po temu powodu. Hebrajskie sformułowanie erwa dabar, które oznacza „nieczystość” lub „coś hańbiącego”, nie posiada precyzyjnego znaczenia, a jego interpretacja stanowiła istotę dysput toczonych przez rabinów w kwestii natury podstaw do rozwodu. Za czasów Chrystusa istniały w tej sprawie wśród Żydów trzy poglądy. Szkoła Szammaja, zasadniczo liberalna w kwestiach przestrzegania prawa, była w tym przypadku najbardziej rygorystyczna. Utrzymywała, że jedynie cudzołóstwo (czy też ogólniej – niemoralność w sferze seksualnej) mogło usprawiedliwiać rozwód. Szkoła Hillela, generalnie rygorystyczna, była w tym przypadku liberalna, dopuszczała rozwód niemal z każdego powodu – jak np. przypalenie przez żonę obiadu. Wspólnota żydowska z Qumran, mająca powiązania z rygorystycznymi esseńczykami, utrzymywała, że ponowne zawarcie małżeństwa za życia pierwszej żony jest zabronione. W jednym ze zwojów znad Morza Martwego, tzw. Zwoju Świątynnym, można znaleźć następujący ustęp: „I nie będzie on brał sobie żony spośród córek narodów, ale z domu ojca swego weźmie sobie żonę, z rodziny swego ojca. I nie weźmie sobie innej żony poza nią, gdyż jedynie ona będzie z nim przez wszystkie dni jej życia. Gdyby jednak umarła, może on wziąć sobie inną [żonę] z domu swego ojca, z jego rodziny”.

Dla uzupełnienia kontekstu, w jakim zostało sformułowane nauczanie Zbawiciela w tej materii, warto też powiedzieć parę słów na temat rzymskiego prawa rozwodowego z czasów Jego ziemskiego życia. W prawie rzymskim rozwód nie był aktem orzekanym przez władze cywilne, ale bezpośrednim porozumieniem między stronami. Dopuszczalne były dwie jego formy: rozwód za obopólną zgodą, communi consensu, bez orzekania o winie, oraz rozwód ze względu na winę jednej ze stron. Przyczyny usprawiedliwiające tę drugą formę rozwodu były szczegółowo określone przez prawo. Ilość zarzutów, jakie mógł postawić mąż, była zdecydowanie większa niż w przypadku żony, jednak w ograniczonej liczbie przypadków również ona mogła zainicjować postępowanie rozwodowe. W przypadku niektórych poważniejszych kategorii uchybień prawo nie tylko zezwalało na rozwód, ale wręcz go nakazywało. Lex Iulia de adulteriis coërcendis, promulgowane przez cesarza Augusta w roku 18 przed Chrystusem, wymagało, aby mąż, który mógł udowodnić swej żonie cudzołóstwo, doniósł o tym do władz miejskich i rozwiódł się z nią. Uchylenie się od tego obowiązku czyniło męża winnym lenocinium, przestępstwa karanego śmiercią.

Rzeczywisty kontekst słów Chrystusa odnoszących się do małżeństwa i rozwodów stanowiły spory pomiędzy szkołami rabinicznymi. Przypomnijmy tu najważniejsze fragmenty nauczania Zbawiciela w tej kwestii.

Każdy, który opuszcza żonę swą, a drugą pojmuje, cudzołoży; a kto od męża opuszczoną pojmuje, cudzołoży (Łk 16, 18).

A przystąpiwszy faryzeusze, pytali go, kusząc: Czy godzi się mężowi opuścić żonę? On zaś odpowiadając, rzekł im: Co wam przykazał Mojżesz? A oni rzekli: Mojżesz pozwolił „napisać list rozwodowy i opuścić”. Odpowiadając im Jezus, rzekł: Dla twardości serca waszego napisał wam taki nakaz. Ale od początku stworzenia „mężczyzną i niewiastą uczynił ich” Bóg. „Dlatego opuści człowiek ojca swego i matkę, a przyłączy się do żony swojej; i będą dwoje w jednym ciele”. Tak więc już nie są dwoje, ale jedno ciało. Co tedy Bóg złączył, niechaj człowiek nie rozłącza. A w domu znów o to samo pytali go uczniowie jego. I rzecze im: Ktokolwiek opuściłby żonę swoją, a pojąłby inną, cudzołóstwa się dopuszcza przeciwko niej. I jeśliby żona opuściła męża swojego, a wyszłaby za drugiego, cudzołoży (Mk 10, 2–12).

Powiedziano zaś: „Ktokolwiek opuści żonę swoją, niech jej da list rozwodowy”. Lecz ja wam powiadam, że wszelki, który opuści żonę swoją, wyjąwszy przyczynę porubstwa, sprawia, że ona cudzołoży, i kto by opuszczoną pojął, cudzołoży (Mt 5, 31–32).

I przyszli do niego faryzeusze, kusząc go i mówiąc: Czy godzi się człowiekowi opuścić żonę swoją z jakiejkolwiek przyczyny? A on odpowiadając rzekł im: Nie czytaliście, że ten który stworzył człowieka na początku, „mężczyzną i niewiastą stworzył ich?” I rzekł: „Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, i złączy się z żoną swoją, i będą dwoje w jednym ciele”. A tak już nie są dwoje, ale jedno ciało. Co więc Bóg złączył, człowiek niech nie rozłącza. Rzekli mu: Czemuż więc Mojżesz kazał dać list rozwodowy i odprawić? Rzekł im: Mojżesz dla twardości serca waszego pozwolił wam opuszczać żony wasze, lecz od początku nie było tak. A powiadam wam: Iż ktokolwiek opuściłby żonę swoją, oprócz dla porubstwa, a pojąłby inną, cudzołoży; a kto by opuszczoną pojął, cudzołoży. Rzekli mu uczniowie jego: Jeśli tak się ma sprawa mężczyzny z żoną, niepożyteczno się żenić. A on im rzekł: Nie wszyscy pojmują to słowo, ale ci, którym jest dane. Albowiem są rzezańcy, którzy z żywota matki tak się narodzili, i są rzezańcy, których ludzie uczynili, i są rzezańcy, którzy się sami otrzebili dla królestwa niebieskiego. Kto może pojąć, niechaj pojmuje (Mt 19, 3–12).

Także św. Paweł powtarza to nauczanie Chrystusa w 1 Liście do Koryntian: „Tym zaś, co są złączeni małżeństwem, rozkazuję nie ja, ale Pan, żeby żona nie odchodziła od męża. A jeśliby odeszła, niech zostanie bez męża, albo niech się pojedna z mężem swoim. I mąż niech żony nie opuszcza” (7, 10–11).

Liberalny i sceptyczny krytyk biblijny E.P. Sanders określa powyższe deklaracje dotyczące rozwodów jako najlepiej poświadczone przez Ewangelie nauczanie Chrystusa. Uznaje za niezbity fakt historyczny, że Chrystus po prostu zakazał rozwodów, nie dopuszczając żadnych wyjątków. Zauważa też, że „zakazując rozwodu Jezus nie występował bezpośrednio przeciwko prawu mojżeszowemu. Jest ogólnie przyjętą zasadą, że zachowywanie rygoryzmu w stopniu większym, niż wymaga tego prawo, nie stanowi jego pogwałcenia […]. W ustępach Nowego Testamentu Jezus zakazuje rozwodu. Nie można utrzymywać, że kwestionował On istniejące prawo. W rzeczywistości wydaje się, że wprowadza On tu prawo w sferze, w której ono nie istniało: zakazuje rozwodów”. Tę konkluzję Sanders formułuje opierając się na czysto świeckim i naukowym rozumowaniu, nie dopuszczającym uciekania się do argumentów natury teologicznej przy formułowaniu wniosków historycznych.

Powinniśmy rozróżnić pomiędzy doktryną o małżeństwie, której Kościół nauczał w oparciu o te teksty, a ich precyzyjną interpretacją. Na podstawie słów Chrystusa Kościół w nieomylny sposób nauczał, że skonsumowane sakramentalne małżeństwo pomiędzy chrześcijanami może być rozwiązane jedynie przez śmierć jednej ze stron. To nieomylne nauczanie można odnaleźć w powszechnym Magisterium katolickich biskupów oraz w kanonach uchwalonych po XXIV sesji Soboru Trydenckiego:

Kanon 5: Gdyby ktoś mówił, że węzeł małżeński może być rozwiązany z powodu herezji, uciążliwości pożycia lub ciągłej nieobecności małżonka – niech będzie wyklęty.

Kanon 7: Gdyby ktoś mówił, że Kościół jest w błędzie, gdy nauczał i naucza zgodnie z nauką Ewangelii i apostołów, iż z powodu cudzołóstwa jednego z małżonków węzeł małżeński nie może być rozwiązany, i żadna ze stron, nawet niewinna, która nie dała powodu do cudzołóstwa, nie może zawrzeć innego małżeństwa za życia swego małżonka, oraz że cudzołoży mąż, który opuściwszy cudzołożną żonę pojął inną, i żona, która opuściwszy cudzołożnego męża wyszła za innego – niech będzie wyklęty.

Kontrowersje w interpretacji dotyczą terminu „cudzołóstwo”, występującego w Ewangelii św. Mateusza. Tak bowiem przetłumaczono grecki termin porneia, który w istocie nie oznacza w tym języku cudzołóstwa, ale ogólnie niemoralność w sferze seksualnej. Pierwsi protestanci utrzymywali, że Chrystus podał tu wyjątek od ogólnego zakazu rozwodów, które w tym konkretnym przypadku byłyby dopuszczalne. Ta interpretacja jest jednak nie do przyjęcia, a to z następujących powodów:

1. Relacje o bezwzględnym zakazie rozwodów można znaleźć u św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza i św. Pawła, jednakże zastrzeżenie odnoszące się do porneia występuje jedynie u św. Mateusza. Interpretacja tego zastrzeżenia jako potencjalnego uzasadnienia dla rozwodów równałaby się twierdzeniu, że ten ustęp pozostaje w sprzeczności z innymi księgami Pisma św. To zaś jest nie do przyjęcia zarówno z punktu widzenia teologii, jak i historii.
2. Nie wyjaśnia to, dlaczego rozdział 19 Ewangelii św. Mateusza stwierdza, że faryzeusze wystawiali Pana Jezusa na próbę, jako że zgodnie z tą interpretacją Chrystus wyrażał pogląd zgodny z nauką jednej ze szkół rabinicznych.
3. Nie wyjaśnia to konsternacji uczniów (Mt 19, 10). Byłaby ona przesadna, gdyby Chrystus powtarzał jedynie naukę głoszoną przez szkołę Szammaja.
4. Nie wyjaśnia to słów Chrystusa o eunuchach, które trudno byłoby zrozumieć, o ile istniałaby realna możliwość rozwodu.
5. W innych miejscach Ewangelii św. Mateusza (5, 31–32; 19, 3–12 etc.) w odniesieniu do cudzołóstwa jest używany rzeczownik moicheia (czas. moicheio). Dlaczego więc w dyskutowanym przez nas tekście Ewangelista posłużył się innym terminem na określenie tego aktu?
6. Wszystkie inne potępienia wygłoszone przez Chrystusa w Kazaniu na górze odrzucają interpretacje Prawa przedstawiane przez faryzeuszy. Trudno przypuszczać, aby ustęp 5, 32 z Ewangelii św. Mateusza miał stanowić pod tym względem wyjątek, podtrzymując nauczanie szkoły faryzejskiej.

Trzeba też zauważyć, że to lekceważenie przez Rzym negowania bóstwa Chrystusa nie datuje się dopiero na pontyfikat papieża Franciszka, ale w istocie miało miejsce już za czasów Pawła VI, Jana Pawła II oraz Benedykta XVI.

Katoliccy egzegeci podają dwa różne wyjaśnienia tego rzekomego wyjątku [w kwestii dopuszczalności rozwodu]. Zgodnie z interpretacją starszą, podawaną przez św. Hieronima i św. Augustyna, cudzołóstwo nie zostało tu podane jako potencjalna przyczyna rozwodu, ale separacji od stołu i łoża. Bardziej współczesna interpretacja, proponowana przez J. Bonsirvena i J. Meiera sugeruje, że występujące w tekście św. Mateusza słowo porneia odnosi się do małżeństw zawieranych pomiędzy bliskimi krewnymi, w stopniu pokrewieństwa zakazywanym przez prawo mojżeszowe. Takie małżeństwa były powszechne wśród pogan przed ich nawróceniem na chrześcijaństwo. Nowy Testament zakazywał takich związków w Dziejach Apostolskich (15, 29) i 1 Liście do Koryntian (5, 1). 
Oba te teksty używają na określenie takich małżeństw właśnie terminu porneia. Tak więc użycie tego słowa w opisanych przez św. Mateusza dyskusjach dotyczących rozwodów oznaczałoby, że wyrażony przez Chrystusa zakaz rozwodów nie dotyczył takich sytuacji (ponieważ te małżeństwa były ze swej istoty nieważne – przyp. tłum.). Ta interpretacja wydaje się najbardziej logiczna; oczywiście jej przyjęcie nie oznacza odrzucenia nauczania, zgodnie z którym cudzołóstwo stanowi podstawę do separacji od stołu i łoża, do której czyni aluzję 1 List do Koryntian (7, 10–11).

Z powyższych rozważań wynikają trzy rzeczy. Pierwszą z nich jest oczywiście fakt, że katolicka doktryna o małżeństwie i rozwodach była głoszona bezpośrednio przez samego Chrystusa i nie może być odrzucana w teorii ani w praktyce bez odrzucenia Chrystusa oraz Jego nauki. Po drugie, w toczonej obecnie dyskusji przeocza się istotę nauczania Zbawiciela. Nie powiedział On: „Nie rozwódźcie się i nie zawierajcie kolejnych związków”, ale „Nie rozwódźcie się!”. Jego słowa o „powtórnym małżeństwie” po rozwodzie miały z założenia wyjaśnić i uzupełnić to nauczanie, nie stanowiły samej jego istoty. Po trzecie, to nauczanie jest potwierdzone nie tylko przez tradycję katolicką, ale także przez świeckie badania historyczne. Gdybyśmy je odrzucili, odrzucilibyśmy nie tylko autorytet doktrynalny Kościoła katolickiego, jak uczynili to pierwsi protestanci. Musielibyśmy odrzucić także osobisty autorytet słów samego Chrystusa, to zaś oznaczałoby odrzucenie wcielenia i utrzymywanie, że Chrystus był jedynie zwykłym rabinem z I wieku, którego nauki były często nowe i inspirujące, nie można im jednak przypisywać boskiego autorytetu.

Tak właśnie postępuje większość biskupów oraz teologów, którzy w trakcie obecnego synodu usiłują obalić katolicką teologię dotyczącą małżeństwa. Dla osób zaznajomionych ze współczesną teologią zjawisko kwestionowania bóstwa Chrystusa nie jest niczym nowym. Przeciętny świecki katolik zazwyczaj jednak nie zdaje sobie z tego sprawy, zaś władze rzymskie, które ten błąd powinny piętnować, pozostają całkowicie bierne. Trzeba też zauważyć, że to lekceważenie przez Rzym negowania bóstwa Chrystusa nie datuje się dopiero na pontyfikat papieża Franciszka, ale w istocie miało miejsce już za czasów Pawła VI, Jana Pawła II oraz Benedykta XVI. Obecnie, podczas Synodu o rodzinie, zbieramy tego gorzkie owoce.

John Lamont

13 lutego 2005 roku, o godzinie 17:30 odeszła do Pana w wieku 98 lat siostra Łucja dos Santos, ostatnia z trojga dzieci, którym 88 lat temu w Fatimie ukazała się Matka Boża. Boleśnie będziemy odczuwać jej brak wśród nas na ziemi, ale znając jej heroiczną postawę, a nade wszystko pamiętając o obietnicy Matki Bożej spotkania się w Niebie, po ludzku pocieszamy się tym zapewnieniem i radujemy dostąpieniem przez nią chwały Bożej.

Wraz z odejściem siostry Łucji do Pana i przeżywanymi w niecałe dwa miesiące później uroczystościami pogrzebowymi papieża Jana Pawła II, zamknął się pewien rozdział w historii objawień fatimskich, choć przesłanie Matki Bożej trwa niezmiennie. Nadal aktualne są prośby i wezwania Matki Przenajświętszej, lecz równie aktualne są obiecane surowe konsekwencje wobec niesubordynacji. Kondycja współczesnego Kościoła i obserwowany przez nas wszystkich stan dzisiejszego, rozszarpywanego siłami zła świata, nie jest przypadkowa. Wręcz przeciwnie: jest bezpośrednią konsekwencją zapowiedzianych kar, a wynikają one właśnie z niepodporządkowania się woli Chrystusa i prośbom Jego Matki. Czytaj dalej →

Wielka sobota jest pamiątką spoczynku Ciała P. Jezusa w grobie i zarazem oczekiwania przez uczniów zmartwychwstania Pańskiego. Z tego powodu smutek łączy się z radością. W tym dniu odbywa się najpierw:

1. Poświęcenie nowego ognia. Przed kościołem ministranci rozniecają ogień, a kapłan go poświęca. Wyobraża on Chrystusa Pana, który wyszedł z grobu z niezwykłym blasku i przez swoje zmartwychwstanie stał się nowym światłem dla świata. Ten ogień jest wykrzesany z krzemienia na znak, że Zbawiciel jest owym kamieniem węgielnym, który żydzi odrzucili, ale z niego wyszło światło, cały świat oświecające.

Poświęciwszy ogień, a potem pięć gran, czyli ziarn kadzidła, kapłan wraca do kościoła. W ręku trzyma tryanguł, t.j. trzy świece, u dołu z sobą połączone i osadzone na trzcinie. Owe świece zapala ogniem poświęconym, po czym  trzykrotnie klęka i śpiewa coraz wyższym tonem: Oto, światło Chrystusowe! Chór odśpiewuje: Bogu niech będą dzięki, za to mianowicie, że zesłał Zbawiciela, który nauczył nas wiary w Boga, w Trójcy św. Jedynego, którego właśnie ta potrójna świeca przedstawia. Następnie przed wielkim ołtarzem odbywa się:

2. Poświęcenie paschału. Paschał jest to wielka i gruba świeca woskowa, wyobrażająca zmartwychwstałego P. Jezusa. W niej, w kształcie krzyża, znajduje się pięć zagłębień, które przypominają pięć ran, widocznych na ciele Zbawiciela. Podczas święcenia paschału kapłan śpiewa wspaniały hymn i w zagłębienia wkłada pięć gran, czyli ziaren kadzidła, na przypomnienie owych wonnych maście, któremi Józef z Arymatei i Nikodem namaścili Ciało Pańskie do grobu. Paschał zapala się światłem z tryangułu, co oznacza, że Chrystus jest “światłością ze światłości, Bogiem prawdziwym z Boga prawdziwego,” jak o tem mówi symbol wiary we Mszy św. Następnie od paschału zapalają się wszystkie świece i lampy w kościele. To wyraża, że wszelkie prawdziwe oświecenie pochodzi od jedynej światłości – Chrystusa Pana. Po skończonym poświęceniu paschał umieszcza się na dużym świeczniku obok wielkiego ołtarza, po stronie Ewangelii, i bywa zapalany na uroczystej Mszy św. i nieszporach aż do Wniebowstąpienia Pańskiego.

3. Poświęcenie wody chrzcielnej. Na pamiątkę, że w pierwszych wiekach Kościół w wielką sobotę uroczyście udzielano Chrzty św., kapłan poświęca wodę chrzcielną. Najpierw odczytuje 12 proroctw ze Starego Zakonu, które odnoszą się do skutków Chrztu, a potem idzie procesyonalnie do chrzcielnicy. Tam stanąwszy, śpiewa prefacyę i powierzchnię wody rozdziela na kształt krzyża, potem dłonią dotyka się wody, czyni nią trzy krzyże i rozlewa na cztery strony świata, co przypomina rozkaz Zbawiciela chrzczenia wszystkich narodów w imię Trójcy Przenajświętszej. Następnie tchnie na wodę i zanurza w nią paschał, ów symbol Zbawiciela, i śpiewa trzykrotnie tonem coraz wyższym: Niech zstąpi do tej pełności wody moc Ducha św. Wreszcie wlewa do wody trochę krzyżma i oleju katechumenów na oznaczenia tych darów, które we Chrzcie są udzielane. Po dokonaniu powyższych ceremonii chór śpiewa litanię do Wszystkich Świętych, a kapłan wraca do ołtarza i u stopni jego pada krzyżem.

4. Uroczysta Msza św. Przy końcu litanii kapłan powstaje, przywdziewa biały ornat na znak radości i na ołtarzu, świetnie przybranym, odprawia uroczystą Mszę św.. Podczas hymnu Gloria, odzywają się wszystkie dzwony, aby wiernym zwiastować radosną nowinę Zmartwychwstania Pańskiego. Po Epistole kapłan trzykrotnie śpiewa radosny wyraz hebrajski alleluja (=chwalcie Boga), który także dwa razy dodaje do Ite, Missa est w końcu Mszy św.

5. Rezurekcja. Wieczorem w wielką sobotę albo nazajutrz w niedzielę, o wschodzie słońca, odbywa się wspaniały obrząd Rezurekcyi, czyli Zmartwychwstania Pańskiego. Kapłan, ubrany w białą kapę, przychodzi do grobu Bożego i nabożeństwo rozpoczyna śpiewem wzniosłej antyfony Chwała Ci, Trójco Przenajświetsza… Potem śpiewa psalmy i wspaniałą modlitwę kościelną, która uwielbia Zbawiciela, że przez swoje zmartwychwstanie zwyciężył śmierć i piekło, oraz spełnił na sobie proroctwa. Po tej modlitwie grób kropi wodą święconą i okadza, a godła zmartwychwstania, t.j. krzyż, przewiązany stułą czerwoną, i statuę Zbawiciela zmartwychwstałego podaje ministrantom, aby je nieśli podczas procesji. Wreszcie bierze monstrancję z Najświętszym Sakramentem i odbywa trzykrotną naokoło kościoła procesję, w czasie której biją we dzwony, a lud śpiewa:

Przez Twoje święte zmartwychwstanie
Boży Synu odpuścisz nam nasze zgrzeszenie,
Wierzymy, iżeś zmartwychwstał,
Żywoteś nasz naprawił
Śmierci wiecznej nas zbawił,
Swoją świętą moc zjawił!

oraz pieśń nadzwyczaj melodyjną, rozpoczynającą się od słów:

Wesoły nam dziś dzień nastał,
Którego z nas każdy żądał,
Tego dnia Chrystus zmartwychwstał,
Alleluja, Alleluja!

Po procesyi kapłan klęka na stopniach wielkiego ołtarza i, trzymając krzyż w ręku, śpiewa trzykrotnie: Powstał Pan z grobu. Chór odpowiada: Który za nas zawisł na krzyżu. Następnie odprawia Jutrznię, śpiewa Te Deum, lud błogosławi monstrancyą i wkońcu Najświętszy Sakrament chowa do tabernakulum.

Za: Liturgika czyli wykład obrzędów Kościoła katolickiego podług dzieła ks. Innocentego Frenkla streścił i do użytku szkolnego zastosował Ks. Tomasz Kowalewski, Kanonik Katedralny i Dziekan Płocki, Nauczyciel Religii w Gimnazyum Żeńskim w Płocku.
Dosłowny przedruk z wydania trzeciego
Aprobatur, Plociae, die 24 Ianuarii 1902 anni,
Episcopus Plocenis
+ Georgius Eppus

Pro Regente Consistorii
Secretarius Ad. Peski.